Hoge kosten in land- en tuinbouw nu ook te zien op kassabon

De hoge kosten voor onder meer energie, kunstmest en veevoer werden in december zichtbaar op de kassabonnen. Groente werd vorige maand 6,5 procent duurder, zuivel en eieren 3,4 procent, vlees 1,9 procent en fruit 1,3 procent.

Het is de vraag hoe structureel de prijsstijgingen zijn. De hoge voedselprijzen zullen in ieder geval tot de tweede helft van het nieuwe jaar aanhouden en een deel van de stijging zal zelfs structureel zijn, verwacht Sebastiaan Schreijen, specialist consumer foods bij Rabobank. 'Vaak zie je dat bij prijsdalingen de producent als eerste inlevert en dat een deel van de prijsstijging bij de retail blijft hangen.'

De recente prijsstijgingen maken het lastiger voor boeren en tuinders om kosten voor verduurzaming door te berekenen, stelt Schreijen. 'Als de andere kosten weer gaan dalen, zou die ruimte theoretisch kunnen ontstaan door de winkelprijzen hoog te houden', vervolgt Schreijen. 'Het is maar de vraag of consumenten dat accepteren. Ook andere kosten voor levensonderhoud lopen op en de salarissen van mensen blijven daarbij achter.'

Prijsonderhandelingen staan onder druk

Of de hoge voedselprijzen standhouden, hangt af van veel factoren. De gestegen kosten in de keten zet prijsonderhandelingen tussen leveranciers en supermarkten onder druk. Polen en Hongarije sturen al op de btw op basisvoedsel.

Stijgende voedselprijzen zijn een wereldwijde trend. Stonden in 2020 de prijzen van sommige producten nog zwaar onder druk vanwege de gesloten horeca, momenteel zijn dezelfde artikelen volop in trek. Een voorbeeld zijn de fritesaardappelen. Door de eerste lockdown nog een dumpartikel, een jaar later zorgen weersinvloeden voor tegenvallende opbrengsten en aanhoudende hoge prijzen op de termijnmarkten.

Prijsstijgingen worden ook veroorzaakt doordat boeren en tuinders hun productie verlagen om kosten te besparen. In de glastuinbouw gaat het licht eerder uit en de thermostaat naar beneden. Melkveehouders wereldwijd schroeven vanwege de hoge voerkosten de melkproductie terug, terwijl de vraag hoog blijft.

Winstmarges

De vraag wie voor de hogere kosten opdraait ligt ook op tafel bij de prijsonderhandelingen tussen supermarkten en leveranciers. Marktleider Albert Heijn beklaagde zich deze week in het FD over A-merkfabrikanten die de gestegen inflatie gebruiken om hun winstmarges op te krikken.

De levensmiddelenmarkt kent bovendien een zeer sterk competitief karakter, zegt Sebastiaan Schreijen, Specialist Consumer Foods bij Rabobank. 'Als een supermarktketen voor een minder duurzame of goedkopere variant kiest, zie je al snel dat de hele markt naar beneden beweegt. Een structureel hogere prijs moeten ze wel aan klanten kunnen uitleggen.'

De gestegen kosten voor levensonderhoud zijn voor de regeringen van Polen en Hongarije al reden om in te grijpen. Polen verlaagt de btw op basisvoedsel en kunstmest. In Hongarije worden de prijzen van suiker, tarwebloem, zonnebloemolie, varkensbeen, kippenborst en melk bevroren op het niveau van half oktober. De Poolse premier Mateusz Morawiecki riep zijn landgenoten op 'uit te kijken' naar winkels die de btw-verlaging niet doorberekenen in de prijzen.