Tweede Kamer stuurt aan op pauze in aanpassing mestbeleid

Een motie van ChristenUnie, D66 en CDA met die strekking werd woensdagavond ingediend tijdens het debat over de ruzie in het kabinet over het versoepelen van de mestregels. Deze behelst een tijdelijke voortzetting van het zevende actieprogramma Nitraatrichtlijn, zodat tijd wordt gewonnen om het achste actieprogramma met een nieuw kabinet af te ronden.

De motie pleit er daarnaast voor om wel alvast een start te maken met doelsturing. Het sturen op afrekenbare (milieu)doelen is een systeemwijziging waar veel partijen positief tegenover staan, mits goed geborgd. Doelsturing is tevens een onderdeel in het achtste actieprogramma Nitraatrichtlijn.

GroenLinks-PvdA en Partij voor de Dieren (PvdD) dienden tijdens het debat wederom een motie van wantrouwen in tegen landbouwminister Femke Wiersma. Donderdagavond wordt over deze en andere ingediende moties gestemd.

Snel starten

De wens om snel te starten met doelsturing werd voor het debat ook geuit door diverse boerenorganisaties, waaronder LTO Nederland, NAJK, BO Akkerbouw en DDB. Zij wijzen de politiek er op dat de plannen van Wiersma wel degelijk aanscherpingen bevatten, zoals stengere bemestingsnormen op zand en löss.

Aanleiding voor het debat was de vermeende botsing tussen Wiersma en BBB-minister Robert Tieman van Infrastructuur en Waterstaat en VVD-staatssecretaris Thierry Aartsen (Milieu) over versoepelingen die de landbouwminister wil doorvoeren in het achtste actieprogramma. Na berichtgeving in de media over een ruzie in het kabinet, eiste de Kamer een debat met de betrokken bewindslieden. Of er daadwerkelijk sprake is van een hoogoplopend conflict in het kabinet bleef onduidelijk, ondanks aandringen door diverse Kamerleden. Zoals gebruikelijk worden er geen mededelingen gedaan over gesprekken in de ministerraad.

De beantwoording van de tijdens het debat gestelde Kamervragen door de ministers had ook niet veel om het lijf. Wiersma stelde de Kamer teleur door niet inhoudelijk in te willen gaan op het achtste actieprogramma Nitraatrichtlijn. Minister Tieman liet op vragen van D66 weten dat langer doorgaan met het zevende actieprogramma onderdeel is van de overwegingen die het kabinet meeneemt in het besluit dat vrijdag moet worden genomen. Staatssecretaris Aartsen zei dat het kabinet voorstander is van doelsturing, maar dat er nog wel discussie is over de invulling daarvan.

Schuld bij Wiersma

Ten opzichte van de bondige antwoorden vanuit vak K, was de eerste termijn van het debat met de Kamerleden spannender. Diverse Kamerleden uiten hun teleurstelling over de gang van zaken en het trage verloop van de besluitvorming rond het achtste actieprogramma. Verschillende politici legden de schuld voor de ontstane situatie bij Wiersma.

De indieners van de motie van wantrouwen waren zeer uitgesproken. 'Deze minister heeft een einde gemaakt aan besturen op basis van meerderheden en wetenschappelijke feiten', aldus Laura Bromet (GroenLInks-PvdA). Inez Kostic (PvdD) noemde de handelswijze van Wiersma die versoepelingen wil doordrukken een 'sabotagepoging'.

Niet alle partijen vinden het debat nuttig. Volgens Maarten Goudzwaard (JA21) zijn boeren met een debat over een ruzie tussen de twee ministers 'belandt in een slecht geschreven klucht'. Caroline van der Plas (BBB) vindt een ruzie in het kabinet niet verontrustend. 'Verschillen van inzicht is geen teken van onwil, maar van betrokkenheid bij de opgave.'

Niet inhoudelijk

Het debat ging niet inhoudelijk over het achtste actieprogramma Nitraatrichtlijn, maar over de onenigheid in het kabinet. Pieter Grinwis (ChristenUnie) en André Flacht (SGP) probeerden het toch over de inhoud te hebben.

Grinwis bracht in herinnering de ergernis die boeren hebben bij maatregelen uit het zevende actieprogramma, met onder meer kalenderlandbouw, een verplichte oogstdatum en bufferstroken. Desondanks hoopt hij niet dat Wiersma onomkeerbare stappen neemt die later weer op het erf belanden met nog strengere regels voor boeren.

SGP is voorstander van de versoepelingen die Wiersma in voorbereiding heeft. Het jarenlang aanscherpen van middelvoorschriften hebben de grondwaterkwaliteit niet overal verbeterd, meent Flach. Maar waar dat wel is gebeurd, acht hij het verkleinen van bufferstroken een terechte aanpassing.

Bromet van GroenLinks-PvdA daagde de Kamerleden van D66 en CDA uit om te reageren op uitspraken van hun formerende partijleiders. Rob Jetten (D66) en Henri Bontenbal (CDA) riepen Wiersma vrijdag op geen nieuwe problemen bij het volgende kabinet neer te 'kieperen.'

CDA'er Jan Arie Koorevaar is eveneens voorstander van regionaal mestbeleid en doelsturing, wat Wiersma in grote lijnen ook wil. Hij riep het kabinet op om er samen uit te komen. 'Laat boeren niet de dupe worden.' Maar ook hier klonk eenzelfde waarschuwing als bij Grinwis: 'Zet geen onomkeerbare stappen.'

Niet onder de indruk

Of Anne-Marijke Podt (D66) instemt met een motie van wantrouwen – de vierde – tegen Wiersma, wilde Bromet weten. Ondanks dat Podt de landbouwminister ook geen hoog rapportcijfer geeft, lijkt ze niet van plan haar weg te sturen. 'Ik merk bij mezelf hier een zekere vermoeidheid en ik denk niet dat de minister onder de indruk is van nog een motie van wantrouwen.'

VVD-Kamerlid Renate den Hollander, wiens partij ook aan de formatietafel zit, vertrouwt erop dat het kabinet een weloverwogen besluit neemt dat standhoudt bij de rechter en voldoet aan de afspraken met de Europese Commissie. 'Meer ruimte geven aan ondernemers moet duurzaam en volhoudbaar zijn.'

Sailliant is dat PVV-Kamerlid Chris Jansen tot voor kort zelf staatssecretaris was op het ministerie van I&W. Hij viel de VVD aan op het mogelijk samengaan met D66 in een 'kneiterlinks' kabinet. Hij noemde het verzet van de liberalen in het kabinet tegen Wiersma's versoepelingen 'vuige politieke spelletjes'. Hij verwijt zijn eigen voormalige ministerie dat het de stikstofgebruiksnormen verhoogt en de invoering van doelsturing blokkeert.

Kwetsbare zone

Lidewij de Vos (Forum voor Democratie) diende een motie in die de minister verzoekt niet langer heel Nederland als kwetsbare zone aan te wijzen, waarvoor de strenge mestnorm van 170 kilo stikstof per hectare geldt. Dat zou volgens haar kunnen zonder Brusselse toestemming.

Wiersma heeft een dergelijk voorstel al in onderzoek. Ze wees De Vos wel op een nadeel van deze systematiek: 'We moeten dan wel voor iedere zone apart een actieprogramma opstellen.' Ze zei het niet letterlijk, maar de bewindsvrouw leek te denken: één actieprogramma leidt al tot veel te veel discussie.